کوروش پس از فتح بابل، بر آن شد با توسل به نیروی نظامی اش که فوق العاده نیرومند بود و تاکنون شکستی را تجربه نکرده بود، ماساژت را نیز مغلوب خویش کند. ماساژت ها در شمال شرق ایران در کرانه رود آراکس (Araxes) در همسایگی قوم ایسه دون (Issedoner) زندگی می کردند، برخی می گویند اینها تیره ای از سکاها (skythen) یا سکیت ها هستند. ماساژت ها بسیار ماجراجو بودند.
اردشیر خدادادیان استاد دانشگاه و کارشناس تاریخ باستان در مورد علل لشکرکشی کوروش به سرزمین ماساژت ها در کتاب هخامنشی ها می نویسد: «کوروش به دلایل متعدد به سرزمین ماساژت ها لشکرکشی کرد. او انگیزه های گوناگونی برای سرکوب این قوم داشته است. یکی پیشینه او بود. او باور داشت که بیش از یک انسان است و بیش از همه شانس با او بوده است و در همه جنگ ها با موفقیت به اهداف خود دست یافته است. گفتنی است که کوروش علیه هر ملتی اراده به لشکرکشی می کرد، انصراف او از چنین تصمیمی ناممکن بود و کسی نمی توانست او را از انجام این تصمیم باز دارد.»
حمله به ماساژت ها زمانی صورت گرفت که فرمانروای ماساژت ها فوت کرده بود و همسر او که زنی به نام تومی ریس (Thomy ris) بود بر آنها حکومت می کرد. به روایت هرودوت کوروش فرستاده ای را نزد این زن فرستاد و از او خواستگاری کرده، تومی ریس گمان می کرد که کوروش از او خواستگاری نکرده است، بلکه می خواهد سرزمین ماساژت ها را تصاحب کند و بر این اساس به کوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست کوروش توسط تومی ریس پذیرفته نشد، علیه ماساژت ها لشکرکشی کرد. تومی ریس برای کوروش پیغام فرستاد که به سرزمین خود باز گردد و فکر حمله به سرزمین ماساژت ها را از سر خود بیرون کند. کوروش پس از مذاکره با صاحب منصبان به این نتیجه رسید که به سرزمین ماساژت ها در سرزمین تومی ریس با آنان روبه رو شود. در جنگی که صورت گرفت پسر تومی ریس یعنی سپارگاپیس (Spargapises) اسیر شد و تومی ریس از کوروش درخواست کرد که پسرش را آزاد کند و به محض این که کوروش او را آزاد کرد، سپارگامیس خودکشی کرد. تومی ریس وقتی دید که کوروش به پیام او توجهی نکرد. همه نیروهای جنگجوی ماساژتی را گردآورد و به مقابله با کوروش فرستاد.مانند این کشتار تاکنون در میان بربرها (غیریونانی) سابقه نداشته است. جریان این کشتار به این صورت بود که نخست طرفین از دور با کمان به سوی یکدیگر تیراندازی کردند، سپس وقتی پیکان های آنها تمام شد با نیزه و شمشیر با یکدیگر به نبرد پرداختند و کاملا به یکدیگر نزدیک شدند. با این که طرفین زمان درازی با یکدیگر جنگیدند هیچ کدام از طرفین فرار اختیار نکردند، در پایان این جنگ ماساژت ها پیروز شدند.
مرگ کوروش را طبق مدرکی که در دست است، در سال 529 پیش از میلاد می دانند. نعش او را به پاسارگاد (pasargadaed) بردند و مقبره او تا این زمان در آنجا برپاست.تلاش و هوشیاری و مقاومت کوروش در طی حکومت 30 ساله اش، شالوده حکومتی را پی ریخت که ایران در زمان خود یکی از بزرگ ترین مهدهای تمدن جهان باستان شد. روایاتی که در مورد شخصیت، سیاست، جهانگیری و برخورد کوروش با ملل مغلوب شده است او را به صورت چهره ای افسانه ای در تاریخ ثبت کرده است.
منابع:
1 ــ خدادادیان، اردشیر، تاریخ ایران باستان (هخامنشی ها)، مجموعه سوم، نشر به دید، تهران، 1378.
2 ــ مشکور، محمدجواد، ایران در عهد باستان (در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام)، انتشارات اشرفی 1367.
مهری بیرانوندی
.jpg)
