نام: علی.
کنیه: ابوالحسن (چون کنیه امام موسی کاظم (ع) نیز ابوالحسن است، به امام رضا(ع) ابوالحسن ثانی نیز گفته می‏شود).
القاب: رضا، صابر، رضی، وفی، فاضل و صدیق.
از میان لقب‏های فوق، «رضا» شهرت بیشتری دارد. علت این که آن حضرت را «رضا» نامیده‏اند، این است که پسندیده خدا در آسمان و مورد خشنودی رسول خدا(ص) و ائمه اطهار (ع) در زمین بوده و دوستان و دشمنان به اتفاق از وی خشنود و راضی بودند.
منصب: معصوم دهم و امام هشتم شیعیان.
همچنین به مدت سه سال ولیعهد مأمون عباسی بود.
تاریخ تولد: یازدهم ذیقعده سال 148 هجری.
برخی مورخان تاریخ تولد آن حضرت را سال 151 هجری و برخی دیگر سال 153 هجری، پنج سال پس از وفات امام جعفر صادق(ع) دانسته‏اند.
محل تولد: مدینه مشرفه، در سرزمین حجاز (عربستان سعودی کنونی).
نسب پدری: ابوالحسن، موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی‏بن ابی‏طالب(ع).
نام مادر: نجمه. نام‏های دیگری نیز برای او نقل شده است؛ مانند: تکتم، اروی، سکن، ام البنین، شقرا، خیزران، سمانه، صقر و طاهره.
این بانوی فاضله که با تربیت حمیده -مادر امام موسی کاظم(ع)- به کمالات انسانی و اخلاق اسلامی دست یافته بود، بهترین زنان عصر خویش در تعقل، دینداری و حیا بود.
مدت امامت: از زمان شهادت پدرش، امام موسی کاظم (ع)، در رجب سال 183، تا سال 203 هجری، به مدت بیست سال. آن حضرت در سن 35 سالگی به امامت رسید.
تاریخ و سبب شهادت: آخر ماه صفر سال 203 هجری به وسیله زهری که مأمون عباسی در خراسان به آن‏حضرت خورانید. حضرت رضا (ع) در هنگام شهادتش، 55 ساله بود. برخی سال شهادت آن حضرت رإ؛ ح‏ح سال 205 و برخی 201 هجری دانسته‏اند.
محل دفن: مشهد مقدس (در استان خراسان، در کشور ایران).
همسران: 1. سبیکه یا خیزران، مادر امام محمد تقی (ع). 2. ام حبیبه (دختر مأمون). و چند ام ولد.
فرزندان: 1. امام محمد تقی (ع) که پس از شهادت پدرش، در سن هفت سالگی به امامت رسید.
علمای شیعه ایشان را تنها فرزند امام رضا (ع) دانسته‏ اند؛ اما در برخی منابع، فرزندان دیگری نیز برای آن حضرت ذکر شده است که عبارتند از: 2. ابو محمد حسن. 3. جعفر. 4. ابراهیم. 5. حسن. 6. عایشه. 7. فاطمه.

اصحاب

1. دعبل بن علی خزاعی.
2. حسن بن علی وشّاء بجلی.
3. حسن بن علی بن فضال.
4. حسن بن محبوب.
5. زکریا بن آدم اشعری قمی.
6. صفوان بن یحیی بجلی.
7. محمد بن اسماعیل بن بزیع.
8. نصر بن قابوس.
9. ریّان بن صلت.
10. محمد بن سلیمان دیلمی.
11. علی بن حکم انباری.
12. عبداللّه بن مبارک نهاوندی.
13. حمّاد بن عثمان.
14. حسن بن سعید اهوازی.
15. محمد بن سنان.
گفتنی است که ،تعداد یاران و اصحاب آن حضرت، بیش از این است و در این جا تنها نام تعداد اندکی از آنان آورده شد.

زمامداران معاصر

1. منصور عباسی (158-136 ق.).
2. مهدی عباسی (169-158 ق.).
3. هادی عباسی (170-169 ق.).
4. هارون الرشید (193-170 ق.).
5. محمد امین (198-193 ق.).
6. مأمون عباسی (218-196 ق.).
پس از نبرد میان امین و مأمون، فرزندان هارون الرشید، برای به دست آوردن منصب خلافت و پیروزی نهاییِ مأمون بر امین، در سال 201 هجری امام رضا (ع) به اجبار و اکراه مأمون به ولایت‏عهدی وی برگزیده شد. مأمون با این که در ظاهر برای امام رضا (ع) احترام ویژه‏ای قائل بود و ایشان را بر همگان، از جمله علویان و عباسیان، مقدم می‏داشت، اما در ضمیر خود، به مقام علمی و اجتماعی آن حضرت حسد می‏برد و کینه ایشان را در دل داشت. سرانجام نیز با توطئه‏ای پنهان، آن حضرت را به شهادت رساند. 

رویدادهای مهم

1. زندانی و مسموم شدن امام‏کاظم(ع)، پدر امام‏رضا(ع)، به‏دستور هارون‏الرشید.
2. جنگ خونین میان مأمون و امین، فرزندان هارون الرشید، و نذر مأمون مبنی بر واگذاریِ أمر خلافت به افضل آل ابی‏طالب (ع) در صورت پیروزی بر امین.
3. پیروزیِ مأمون بر امین و گسترش سیطره مأمون بر آفاق اسلامی و قصد ظاهری او بر وفای به نذر.
4. درخواست مأمون از امام رضا(ع) برای رفتن از مدینه به خراسان، درسال 200 هجری.
5. حرکت امام رضا (ع) از مدینه و گذشتن از شهرهای بصره، بغداد، قم و نیشابور و رسیدن به مرو (مقر حکومت مأمون).
6. استقبال بی‏نظیر مسلمانان شهرهای بین راه (مانند قم و نیشابور) از امام‏رضا(ع) و ظهور کرامات و معجزات فراوان از آن حضرت.
7. استقبال مأمون از امام رضا (ع) و مراعات احترام آن حضرت و مقدم داشتن ایشان بر علویان و عباسیان.
8. وادار کردن امام رضا (ع)، توسط مأمون برای پذیرش ولایت‏عهدی.
9. پذیرفتن امام رضا (ع)، ولایت‏عهدیِ مأمون را مشروط بر عدم دخالت در امور کشورداری، در سال 201 هجری.
10. ضرب سکه به‏نام امام‏رضا(ع) و خواندن خطبه به‏نام آن‏حضرت، در منابر و محافل، و بزرگ آوازه نمودن مقام ایشان در شهرهای مختلف اسلامی به‏دستور مأمون.
11. تزویج ام حبیبه، دختر مأمون به امام رضا (ع) و نامزدیِ ام الفضل برای امام‏محمد تقی (ع)، توسط مأمون عباسی.
12. دستور مأمون به مردم مبنی بر کنار گذاشتن بدعت عباسیان در پوشیدن لباس سیاه و تغییر آن به جامه سبز.
13. تشکیل جلسه‏های مناظره امام رضا (ع) با رؤسای مذاهب وادیان (مسیحیت، یهودیت، صابئین، زرتشتی و...) درباره مسائل کلامی، به دستور مأمون.
14. انتقال مقر خلافت و تشکیلات حکومتیِ مأمون از مرو به بغداد به خواست امام رضا (ع).
15. خروج امام رضا (ع) به همراه مأمون، فضل بن سهل و تمامیِ دست اندر کاران حکومتی از مرو.
16. سوءقصد به فضل بن سهل و کشته شدن او در حمام سرخس، به توطئه مأمون، در سال 203 هجری.
17. نصیحت امام رضا (ع) به مأمون در مراعات شؤونات دینی و مردمی.
18. حسد وکینه تدریجیِ مأمون به امام رضا (ع) و پنهان نگه داشتن آن.
19. مسمومیت و شهادت امام رضا (ع) به دستور پنهانیِ مأمون، در روز آخر صفر سال 203 هجری.
20. سوگواری و غمگین شدن ظاهریِ مأمون در شهادت امام رضا (ع) و به خاک‏سپاری آن حضرت در کنار قبر هارون الرشید، در قریه سناباد، از دهستان نوقان (مشهد کنونی).